geen duurzame toekomst zonder bim

In de ontwikkeling naar een meer duurzame bouwketen dicht cepezed BIM een belangrijke rol toe. BIM staat voor ‘building information management’ en hoe intelligent deze veredelde spreadsheet is opgetuigd ligt aan de gebruiker. Bij cepezed resulteert de samenwerking van BIM-experts en ontwerpers in ambitieuze innovaties én het beste ontwerp en ontwerpproces.

Er was een tijd dat materiaallijsten of eigenschappen van gebouwonderdelen in de kantlijn van de bouwtekening stonden gekriebeld. Sinds het computertijdperk staat deze informatie in BIM: klik je op het betreffende onderdeel - kolom, bout, vloerdeel, leuning - dan vind je hier de precisering, tot en met de leverancier aan toe. BIM verwijst naar een gestructureerde set informatie, die gekoppeld is aan een 3D-model of een daaruit vloeiend extract, zoals een 2D-tekening of een hoeveelhedenstaat.

losmaakbaarheid
architectenbureau cepezed zet BIM in met het oog op losmaakbaarheid en hergebruik. Het bureau ontwerpt architectuur als een kit of parts van kwalitatief hoogstaande elementen, die op de bouwplaats worden gemonteerd en in principe ook kunnen worden gede- en geremonteerd. BIM is bij uitstek geschikt om de ‘parts’ van de losmaakbare kit te specificeren en traceren. Een belangrijke insteek bij deze inzet van BIM is het vermijden van downcycling van elementen.

De remontabele aspecten in het model zijn door de BIM-experts bij cepezed in de loop van de tijd steeds verder uitgekristalliseerd, zowel voor nieuwbouw als voor ontwerpen met hergebruikt materiaal. Daarbij wordt ook rekening gehouden met veranderende voorschriften, want bij hergebruik gelden dezelfde voorschriften als bij nieuwbouw. De tijdelijke Rechtbank Amsterdam bijvoorbeeld, deed vijf jaar dienst, werd toen volgens plan gedemonteerd en lag even in de opslag alvorens elders te worden opgebouwd - een periode waarin sommige eisen werden aangescherpt.

cepezed-parameters
Omdat het lastig is om digitale infrastructuur achteraf te wijzigen, worden de speciale ‘cepezed-parameters’ al bij het ontwerpen toegevoegd aan het BIM-model. Door deze parameters kan de demontage-aannemer zoveel jaar later in het BIM-model lezen wat direct kan worden hergebruikt, wat ‘upcycling’ behoeft, en wat voor een ander doel bestemd moet worden. Ook de betreffende trede van de R-ladder, waarop het element staat op het moment van plaatsen, wordt benoemd. Samen zegt dit iets over de milieuwinst bij hergebruik.

Als remontage-expert loopt cepezed met een voortdurend innoverend BIM-team voorop in deze ontwikkeling. Door zijn ervaring heeft het bureau een brede kijk op alle fasen en rollen in het ontwerpproces. Om naast de tijdelijke Rechtbank Amsterdam nog enkele opzienbarende voorbeelden te noemen: betonelementen van het Provinciehuis in Arnhem worden gebruikt voor de bouw van een circulair centrum in Heerde en theater De Lievekamp in Oss wordt circulair uitgebreid met het gedemonteerde Scheveningse Zuiderstrandtheater. Bij nieuwbouw als de tijdelijke Rechtbank en het kantoor Bouwdeel D(emontabel) ligt de losmaakbaarheid volgens de officiële index van Dutch Green Building Council boven de tachtig procent.

taalbarrières
BIM is ideaal als het door alle partners en over ontwerp- en bouwfasen heen gehanteerd wordt - van demontage tot ontwerp tot bouw tot exploitatie. Maar helaas betekent het gebruik van BIM niet automatisch het gebruik van dezelfde modellen. In het ontwerp- en bouwproces komen bijvoorbeeld prestatiemodellen en productiemodellen voor, al dan niet opgeknipt. De software daarvan kan verschillen en is door taalbarrières dan niet compatible. Met het IFC-bestand dat aannemers veel gebruiken is de voertaal wel gelijk, maar zijn de modellen beperkt bewerkbaar.

Taalbarrières voorkom je met de juiste afstemming van bestandstype en doeleinde. Dit klinkt logisch, maar gebeurt in de praktijk nog te weinig, zien de BIM-experts van cepezed, hoofdzakelijk omdat niet alle partijen met dezelfde software werken. Zij zijn enthousiast over BIM-coördinatiesoftware op basis van IFC-modellen. Dit wordt al veel gebruikt door aannemers, maar is ook geschikt voor het coördineren van modellen gedurende het ontwerpproces. Individuele IFC-modellen van leveranciers zijn bovendien samen te voegen, waardoor een digitaal archief ontstaat met specificaties tot het laatste schroefje aan toe.

Als het om het bewaken van de hoofdlijnen gaat, is een native of bronmodel geschikter. Hierin staan de esthetische, functionele en technische uitgangspunten. Deze modellen kunnen een grote variëteit aan en zijn goed te bewerken, mocht voor het model van een donorgebouw of de donorconstructie bijvoorbeeld een andere configuratie nodig zijn. Het meer gedetailleerde IFC-model kan vervolgens benut worden om op detailniveau de maakbaarheid te controleren van zo’n configuratie.

overtuigen met data
De BIM-experts van cepezed zijn ook enthousiast over de nieuwste software ter ondersteuning van het uitvoeren van een Life Cycle Assessment (LCA). Deze maakt tijdens het ontwerpproces de milieuprestaties van een gebouw inzichtelijk en rekent optimalisaties uit. Het grootste pluspunt: je kunt de software koppelen aan BIM. Met dergelijke milieudata per bouwdeel, kan de impact van specifieke ontwerpkeuzes worden doorgerekend over de hele levenscyclus van een gebouw. Nog een pluspunt: dit doorrekenen kost relatief weinig tijd.

Mede vanwege de mogelijke koppeling aan LCA’s is BIM een waardevol middel voor het hele ontwerpspectrum van het bureau. De architecten van cepezed gebruiken de plugins en programma’s van de BIM-experts niet alleen bij circulaire projecten, maar ook om bij nieuwbouw of transformatie- en renovatie-opgaven ontwerpbeslissingen te staven met data. Omdat duurzame opties op de korte termijn vaak meer geld kosten, zijn die data een belangrijk middel om opdrachtgevers te overtuigen.

ideale bim-structuur
Door circulariteit digitaal traceerbaar, transparant en toegankelijk te maken, kan BIM uitgroeien tot de ruggengraat van een werkelijk circulaire bouweconomie, is de overtuiging van cepezeds BIM-team. In de ontwerpfase materiaalstromen, herkomst, levensduur en herbruikbaarheid inzichtelijk maken, zoals nu al gebeurt, is niet genoeg. Om processen fundamenteel anders in te richten moet datagerichte samenwerking worden opgeschaald, wat vraagt om het harmoniseren van nationale en internationale BIM-standaarden. cepezed wil hier graag een rol in spelen.

Een cruciaal aspect voor een circulaire bouweconomie is een overkoepelende, (inter)nationale database voor vrijgekomen en vrijkomende bouwmaterialen. Terwijl donormateriaal nu vaak via informele netwerken zijn weg naar projecten vindt, droomt cepezed van een op BIM-gebaseerde, centraal georganiseerde, gecontroleerde ‘marktplaats’ voor herbruikbare elementen. Door materiaaldata inclusief afmetingen, technische specificaties, restlevensduur en locatie systematisch vast te leggen en te delen, kan hergebruik in plaats van een incidenteel succes een structureel onderdeel van het bouwproces worden.

Circulaire ambities worden, ook in de ontwerpen van cepezed, nog regelmatig bijgesteld, simpelweg omdat het juiste herbruikbare materiaal niet beschikbaar lijkt en de tijd begint te dringen. Het Planbureau voor de Leefomgeving berekende dat slechts acht tot tien procent van vrijkomende bouwmaterialen daadwerkelijk hoogwaardig wordt hergebruikt, de rest wordt ‘gedowncycled’. De ideale BIM-structuur is er een die voorkomt dat goed bruikbaar bestaand materiaal ergens ligt te verkommeren.