Remontabel bouwen: showcase Tijdelijke Rechtbank Amsterdam

Op het gebied van circulair bouwen pioniert cepezed met remontabel bouwen. Een uniek voorbeeld in dit verband is de voormalige Tijdelijke Rechtbank Amsterdam. Een groot gebouw van twee verdiepingen dat na vijf jaar gebruik uit elkaar is gehaald en in delen is verhuisd, om op een andere plek weer in elkaar gezet te worden. Het is voor het eerst in Nederland dat dit met zo’n groot, representatief gebouw gebeurt.

Remontabel bouwen vraagt om een compleet andere benadering dan in de bouw gebruikelijk. De constructie moet bijvoorbeeld compleet losmaakbaar zijn en komt daarom tot stand in nauwe samenwerking met de constructeur. Ook de ontwikkelaar en het demontagebedrijf gaan iets nieuws aan, want in het geval van remontabiliteit zijn de onderdelen waardevol en niet een specifiek gebouw of de grond. Hierdoor kunnen bij verschillende fasen verschillende partijen betrokken zijn. Losgehaald en op zijn nieuwe locatie op Kennispark Twente heeft het gebouw van de Tijdelijke Rechtbank bijvoorbeeld een nieuwe eigenaar. We zetten de drie belangrijkste fasen op een rij: 1. rechtbank aan de Parnassusweg, 2. de demontage, 3. bedrijfsverzamelgebouw in Twente.

fase 1 | rechtbank aan de Parnassusweg

Tussen 2016-2021 heeft de Rechtbank Amsterdam een tijdelijk onderkomen nodig aan de Parnassusweg. Er staat grootschalige nieuwbouw gepland, plus renovatie van een van de twee bestaande panden – het andere wordt gesloopt. De ‘tijdelijke rechtbank’ fungeert als de nieuwe hoofdentree van de Rechtbank Amsterdam en is via een loopbrug verbonden met het bestaande gebouw dat in gebruik blijft.

Het gebouw van de tijdelijke rechtbank voldoet in alle opzichten aan de uitvraag van het Rijksvastgoedbedrijf. Het is representatief en comfortabel. Het garandeert de veiligheid van personeel en bezoekers en heeft ondanks de zeer verschillende functies en complexe gebruikersstromen een logische indeling. Bovendien minimaliseert het materiaalverspilling want bijna alles wordt hergebruikt.

De losmaakbare componenten zijn op en top circulair. Ze zijn gedetailleerd ontworpen met nieuw materiaal van hoge kwaliteit en alle componenten zijn in kaart gebracht. Zo kan het gebouw niet alleen gemakkelijk worden geassembleerd, het is na vijf jaar gebruik ook eenvoudig te demonteren. Vervolgens kan het als een bouwpakket ‘op reis’ om elders, in delen of in zijn geheel, opnieuw in elkaar te worden gezet.

over het gebouw

Het gebouw is efficiënt. De constructie, gevel, inbouw en installaties staan los van elkaar, net als de loopbrug, het entreeportaal en de vluchttrappen. De basisconstructie is een hoofddraagstructuur van staal met betonnen kanaalplaatvloeren. Een deel van de constructie bestaat uit demontabele houtskeletbouwelementen. Alle prefab-componenten zijn mooi afgewerkt in de fabriek, waardoor ruwbouw meteen ook afbouw is en afwerking met extra materiaal niet nodig is. Aan de buitenzijde bestaan de gevels uit herbruikbaar zwart geveldoek.

Voor het ontwerp werkt cepezed nauw samen met de aannemer en constructeur. Samen met IMd raadgevende ingenieurs ontwerpt cepezed bijvoorbeeld een speciale kanaalplaat met demontabele kop – een prototype dat daarna ook door andere constructeurs wordt toegepast. En al is in 2016 nog niet bekend waar het gebouw na vijf jaar naartoe gaat, toch verbindt ook consortium dpcp (Du Prie bouw & ontwikkeling en cepezedprojects) zich aan het project. De pioniersfunctie telt voor Du Prie en cepezedprojects zwaarder dan de nog onzekere toekomst.

Lees meer over het gebouw in zijn functie als rechtbank of bekijk een korte uitleg van architect Ronald Schleurholts (partner cepezed) en Menno Rubbens (directeur cepezedprojects).

fase 2 | de demontage

Een losmaakbaar gebouw viert andere mijlpalen. Zoals het ‘losdraaien van de eerste moer’. Dit beginpunt van de demontage wordt op 9 november 2021 feestelijk ingeluid met een bijeenkomst in de rechtbank die online te volgen is.

‘Duurzaamheidsinfluencers’ Jan Willem van de Groep en Jim Teunizen gaan bij deze gelegenheid onder leiding van Jort Kelder in debat met de bouwer en de demonteur. En de Rijksdienst voor Ondernemen (RVO) blikt met alle hoofdrolspelers terug op de eerste twee fasen. Louise Attema van de Rijksgebouwendienst constateert dat zij heeft gekregen wat zij wilde en ‘eigenlijk nog meer’, namelijk circulariteit ‘op een manier die in 2016 nog heel bijzonder is en dat eigenlijk nog steeds is’.

Tijdens de demontage toont de constructie zich in vol ornaat, het is als bouwen in omgekeerde volgorde. Uiteindelijk blijft er een leeg grasveld over, zonder een spoor van het gebouw.

over de verhuizing en de opslag

Du Prie bouw & ontwikkeling bouwde de tijdelijke rechtbank op aan de Parnassusweg. Lagemaat BV, gespecialiseerd in demontage, remontage en circulair hergebruik van materiaal, demonteert het gebouw. De door de wol geverfde projectleider van Lagemaat, Arend van de Beek, noemt het een unieke situatie, ‘zo’n gebouw dat is ontworpen om uit elkaar te halen’.

Na de demontage en voordat het gebouw in Enschede kan herrijzen, staan de onderdelen opgeslagen op verschillende plekken. Deels in Genemuiden en Heerde, deels al op de plek van bestemming: Kennispark Twente. Daar zal de voormalige rechtbank bijna in dezelfde vorm gaan dienstdoen als onderwijs- en bedrijfsverzamelgebouw.

Niet alle onderdelen van het gebouw keren terug op het Kennispark. Maar Lagemaat hergebruikt zo veel mogelijk. Versleten vloertegels tussen de opgeslagen plafondplaten dienen bijvoorbeeld als bescherming tegen beschadiging. Voor de cellen wordt gedacht aan een nieuwe bestemming als tuinhuisjes op een volkstuincomplex.

fase 3 | bedrijfsverzamelgebouw in twente

Het jaar 2022 staat in het teken van de demontage, 2023 is het jaar van de remontage. Naar verwachting wordt het gebouw in 2024 in gebruik genomen. Van buiten ziet het er in Twente hetzelfde uit als in Amsterdam, van binnen wordt de indeling anders. Dat heeft te maken met de nieuwe functie. Het blijft echter een prettig en groot gebouw (van 5.400 m2) met veel daglichttoetreding.

data

In 2017 wint het gebouw de Architectuurprijs Amsterdam.

Met de verhuizing van het gebouw van Amsterdam naar Twente wordt 2.000 ton CO2 bespaard ten opzichte van nieuwbouw op het Kennispark. Het gebouw heeft een losmaakbaarheidsindex van 0,88 in een schaal van nul tot 1, wat ongekend hoog is.

cepezed ontwierp ook andere circulaire gebouwen: The Green House in Utrecht en Bouwdeel D(emontabel) in Delft. De voormalige tijdelijke rechtbank is het eerste losmaakbare gebouw naar ontwerp van cepezed dat daadwerkelijk is gedemonteerd en wordt geremonteerd.

naar project