plaksteendunne diversiteit

Sinds kort rijd ik frequent door de nieuwe Delftse woonwijk Harnaschpolder. Hier toont zich de (post) crisiswoningbouw in vol ornaat. Aan weerszijden van de provinciale weg liggen drielaagse eengezinswoningen waarvoor de bewoners zelf hun gevel konden kiezen. Dit conform het ‘wonen a la carte’, ‘wenswonen’ of welk ander marketingconcept van de bouwende ontwikkelaar dan ook. Het heeft geresulteerd in een straatwand met verschillende kleuren baksteen en een afwisseling van raamverdelingen en typen dakranden. Dit zou in potentie een rijke aanblik kunnen bieden, maar in werkelijkheid is het een tamelijk treurig schouwspel. De afwisseling in gevelmaterialen en -uitvoeringen is uiteindelijk zo beperkt als de plaksteen waarmee de façades zijn afgewerkt dun is. Daarachter liggen bovendien honderden gelijke woningplattegronden, bijna letterlijk in beton gegoten.

Dit soort wijken zou niet gebouwd worden als er geen markt voor was. Maar je kunt je afvragen of deze monotone buurten vol eengezinswoningen met mini voor- en achtertuin wel zo toekomstbestendig zijn. In weerwil van de zogenaamde keuzevrijheid hebben de woningen vrijwel allemaal dezelfde korrelgrootte en zijn ze uitgevoerd met een bouwsysteem dat buitengewoon inflexibel en materiaalinefficiënt is. Niet echt duurzaam dus en al helemaal niet aan te passen op veranderende wensen en behoeften.

Het type bouw gaat voorbij aan het stijgende percentage éénpersoonshuishoudens. In de grote steden ligt dit nu al op de helft. Die toename is geen strikt Randstedelijk verschijnsel: de verwachting is dat in 2040 meer dan 40% van alle Nederlandse huishoudens éénpersoons is.

Hoog tijd om de woningbouw op te schudden met alternatieven. Transformatie van binnenstedelijke utiliteitsbouw tot urbane woningbouw met een grote diversiteit aan typologieën is één inspirerend antwoord. Maar bovenal zou ik zoeken naar adaptieve en dus flexibele bouwsystemen die zich wel kunnen aanpassen aan demografische verschuivingen en veranderende woonwensen. En die zo ook veel duurzamer omgaan met grondstoffen en energie.

Ronald Schleurholts, architect partner cepezed

Cobouw, 9 april 2019

Om tot een structureel hogere kwaliteit van het product ‘woning’ te komen, is ons bureau al sinds de oprichting in de jaren ‘70 bezig met verschillende slimme woningbouwsystemen op basis van industriële, geprefabriceerde elementen. Door de jaren heen hebben we diverse prototypen ontwikkeld en gebouwd, maar tot grootschalige toepassingen is het tot nog toe nooit gekomen.

De industriële insteek van de woningbouw was steeds, zoals een architectuurcriticus het ooit formuleerde, ‘een briljant antwoord op een niet gestelde vraag’. De grote woningproductie is ondertussen gewoon doorgelopen; de gemiddelde doorzonwoning heeft zich in die tijd nauwelijks ontwikkeld, qua bouwtechniek noch plattegrond.

Iedere andere zichzelf respecterende branche heeft zich ondertussen wel ontwikkeld. Zo is de auto van veertig jaar geleden op alle fronten laagwaardiger dan die van nu. Gebruiksproducten als camera’s en telefoons zijn onherkenbaar verbeterd en zelfs keukens en badkamers zijn ‘industriële producten’ geworden met een enorme kwaliteit en variëteit.

Tijdens de economische crisis zijn er weinig woningen gebouwd, maar heeft zich wel een verfrissend verschijnsel voorgedaan: niet-traditionele partijen als jonge architecten zijn met succes in het ontstane gat gesprongen en hebben zelf nieuwe woningconcepten bedacht, ontwikkeld en laten bouwen. Ook bouwers zijn zich gaan herbezinnen. Het resultaat is een breed assortiment van smartlofts, superlofts en tiny houses, veelal met een grote afbouwflexibiliteit voor de bewoners.

De tijd lijkt daarom rijp nu. Met de huidige vraag en druk op het productievolume liggen alle kansen voor een intelligente industrialisatie open; een industrialisatie waarin slimme bouwsystemen hoge kwaliteit en bouwsnelheid koppelen aan een maximale vrijheid van assemblage en indeling. De interessante paradox is dat deze industrialisatieslag wel eens tot veel minder gestandaardiseerd woningaanbod kan leiden dan de traditionele bouwproductie van de afgelopen decennia.



Ronald Schleurholts, architect-directeur architectenbureau cepezed

Cobouw, 22 februari 2018