als architect het verschil maken

cepezed heeft sinds een klein jaar een duurzaamheidscoördinator. Zij stimuleert onderzoek, deelt en archiveert kennis, breidt cepezeds netwerk uit, en motiveert collega’s. Het is bijzonder en tegelijkertijd logisch dat het bureau hier veertig uur per week voor vrijmaakt. Sonja Draskovic en haar collega Job van den Heuvel leggen uit waarom.

Het is niet verwonderlijk dat Sonja Draskovic cepezeds duurzaamheidcoördinator is - de integrale duurzame aanpak van cepezed was vier jaar geleden één van de redenen om bij het bureau te gaan werken. “cepezed ontwerpt voor een onzekere toekomst”, vat zij samen. “De eerste decennia draaide dat vooral om losmaakbaarheid en lichte gebouwen, in de zin van kilo’s, de laatst tijd ook om bijvoorbeeld biobased materiaal en stikstofarm bouwen. Door gebouwen op te vatten als een kit of parts doet cepezed in feite al jaren aan refuse, rethink, reduce en re-use. Toch is de praktijk vaak nog weerbarstig.”

Als hoofd acquisitie stelt Job van den Heuvel onder meer ontwerpteams samen voor tenders. Hij merkt dat het vak van architect de laatste jaren complexer is geworden. “Duurzaamheid is een noodzaak en integraal verweven met een ontwerp. Er hangen allerlei labels en scores aan, met bijbehorende methodieken. Toen we merkten dat door de complexiteit de kennis binnen het bureau versnipperd raakte, zochten we iemand die dit bij elkaar kon harken, hiaten kon aanvullen, en vanuit een eigen visie op duurzaamheid de koers mee kon bepalen. We deden het niet slecht, maar we deden losse goede dingen, zonder bewaking of sturing.”

Sonja wijst op het belang van het verzamelen en duiden van data, bij het streven naar verbetering: “Aan de hand van data weten we waar we staan en wat beter kan. Het verzamelen en duiden van data is een belangrijk onderdeel van mijn werk als duurzaamheidscoördinator. Als architect werkte ik aan één, hooguit twee projecten tegelijk, nu hang ik overal boven. Dat biedt overzicht is ook en gewoon heel erg leuk. De kennis die ik opdoe, gebruik ik om een roadmap op te stellen met een duidelijke doelstelling. Voor onze CO2-aanpak komt onze koers er kortgezegd op neer dat we nu al zo veel mogelijk de Europese regels volgen die in 2028 ingaan.”

circulaire renovaties
cepezed heeft rond de tachtig medewerkers en werkt op dit moment onder meer aan de circulaire renovatie van twee Rijkswaterstaatkantoren, in Utrecht en Delft, en aan Universe, een rijkskantoor op de Haagse Binckhorst. Het bureau kreeg onlangs voor de PI Haaglanden een eervolle vermelding bij de uitreiking van de lokale Berlagevlag, mede vanwege de stikstofarme bouw. In de kit of parts past het bureau steeds vaker biobased materiaal toe. De duurzaamheidscoördinator houdt zich bezig met de ontwikkelingen op deze vlakken.

De functie was in eerste instantie berekend op 24 uur per week, maar werd al gauw opgeschaald naar veertig. Dit zegt iets over de hoeveelheid werk en over cepezeds ambities. Soms legt het bureau de duurzaamheidsambities samen met een bouwer en andere externe teamleden zelfs nog iets hoger dan de ambities in de uitvraag. Of het stelt voor om in plaats van sloop en nieuwbouw te kiezen voor behoud, zoals bij de parkeergarage Wegapunt. ‘Refuse’ blijft tenslotte de meest duurzame stap op de R-ladder.

overtuigen
“Opdrachtgevers maken vaak geen heldere keuzes”,zegt Job. “Zij willen alles, en hun keuzes zijn soms tegengesteld. Dat er bij de start van een project een duurzaamheidcoördinator aanschuift maakt tastbaar dat wij duurzaamheid serieus nemen en kennis in huis hebben. Gedurende het ontwerpproces monitort Sonja de beloften die in het schetsontwerp zijn gedaan. Om de betrokkenen bij de les te houden en te enthousiasmeren, maar ook om hiervan te leren en deze kennis in te brengen bij nieuwe projecten.”

Met de kennis die cepezed opdoet en de data die wordt verzameld kan het bureau duurzame oplossingen onderbouwd voorleggen aan de opdrachtgever. Job: “Architecten zien verbanden tussen parameters - geld, energie, materiaal - en verstaan de kunst van het verleiden en verkopen. Architecten kunnen mensen overtuigen. Dat heeft te maken met een goed verhaal en mooi beeld, maar ook met het aan laten haken, vertrouwen winnen en vasthouden van mensen. Onze eigen drive is dat we voor het geld dat er is het meest duurzame product afleveren.”

Persoonlijk voelt Sonja zich in het algemeen aangetrokken tot urgente zaken, zegt zij. “De bouwwereld is verantwoordelijk voor een erg groot deel van de CO2-uitstoot wereldwijd. Als ik veertig uur werk, vind ik het belangrijk dat ik in die tijd een verschil maak. Er verandert door de noodzaak van duurzame architectuur zo veel binnen het vak. Architecten moeten hun rol opnieuw vormgeven. Ik zie mijn functie wat dit betreft als een voorbeeld, al komt de praktijk er nog op neer dat je bij elke drie stappen vooruit een stap terugzet. En wat een goede stap is weet je soms pas maanden later.”

De komst van cepezeds duurzaamheidscoördinator is bestendigd met een nieuwe overlegstructuur. Die is in de eerste plaats gericht op het vasthouden en delen van de kennis die het bureau in huis heeft en bij nieuwe projecten opdoet. Voor actuele vraagstukken bestonden al werkgroepen, die onderzoek doen en hun kennis en vaardigheden delen met collega’s. Denk aan vraagstukken over de CO2-prestatie van gebouwen (embodied en operational carbon), het detailleren van nieuw materiaal in de kit of parts, of data driven design.

soft skills
Sonja ziet haar collega’s steeds enthousiaster worden. “cepezed is best een technisch bureau en er zit een heel technische kant aan duurzaamheid, hier kunnen we ons ei kwijt. Zaken als de losmaakbaarheid van een gebouw of een materialenpaspoort zitten in BIM-modellen die we zelf maken. Dit wil niet zeggen dat we sociale kant ons niet aantrekt. Praten met opdrachtgevers en leveranciers, het team enthousiasmeren, aandringen, je niet uit het veld laten slaan - ‘soft skills’ zijn net zo belangrijk.”

Het feit dat nieuwe collega’s sinds Sonja’s aanstelling een introductie krijgen over cepezeds duurzaamheidsaanpak, zal ook bijdragen aan dit enthousiasme. Daarnaast organiseert zij met enkele collega’s eens per jaar de Green Week, regelt zij lunchlezingen over duurzaamheid, en stelt zij cepezeds Impact Report samen. Zo’n rapport is nog geen wettelijke verplichting - cepezed kiest ervoor het nu al op te stellen om met (potentiële) partners en opdrachtgevers helder over duurzaamheidsresultaten te kunnen communiceren, om de data driven aanpak van het bureau te illustreren, en om zichzelf bij de les te houden.

Job: “Collega’s weten Sonja te vinden, delen kennis, dagen elkaar uit en durven fouten te maken. Onze ambitie is tastbaar, ook opdrachtgevers voelen dit. We kregen van een van onze opdrachtgevers zelfs een time out van drie weken om nog duurzamere alternatieven door te rekenen. Helaas viel de keuze hier uiteindelijk niet op, maar het is wel serieus onderzocht.”

Sonja: “Bij een ander project betrok de klant ons bij de aanbesteding voor de bouwer. In dit ontwerp stond hergebruik en de toepassing van biobased materiaal centraal. Wij dachten mee over een manier om duurzaamheid ‘scoorbaar’ te maken. Geweldig dat het ontwerp op deze manier de maatstaf wordt. Ligt de lat in de ontwerpfase hoog, dan ligt hij dat ook in de uitvoering. Onze rol als architect reikt verder dan voorheen.”